Theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ, giai đoạn 2015 – 2016, Thị trường điện Việt Nam sẽ bước sang cấp độ 2 là thị trường VWEM. Ông có thể cho biết tình hình thực hiện đến nay? Hiện có những khó khăn, vướng mắc gì?
Thực hiện chỉ đạo của Bộ Công Thương, ERAV đã tích cực phối hợp với các đơn vị liên quan hoàn thành Đề án thiết kế chi tiết thị trường VWEM trình Bộ Công Thương ký Quyết định 8266/QĐ-BCT phê duyệt chính thức ngày 10/8 vừa qua. Theo đó, thị trường VWEM sẽ được triển khai theo 3 giai đoạn. Trong năm 2016 vận hành thí điểm bước 1, năm 2017-2018 vận hành thí điểm bước 2 và từ năm 2019 sẽ chính thức vận hành.
Quyết định 8266/QĐ-BCT là dấu mốc quan trọng, tạo cơ sở pháp lý để tiến hành hàng loạt nhiệm vụ tiếp theo như: Xây dựng hệ thống văn bản pháp luật, hoàn thiện cơ sở hạ tầng, đào tạo nâng cao năng lực cho các đơn vị… nhằm phục vụ vận hành thị trường VWEM.
Qua thực tế 3 năm vận hành thị trường phát điện cạnh tranh (VCGM), có hai khó khăn lớn nhất là hệ thống cơ sở hạ tầng và vấn đề đào tạo cán bộ làm công tác thị trường điện tại các đơn vị. Để khắc phục, chúng tôi đã chỉ đạo các đơn vị phải rà soát, sớm hoàn thiện hệ thống cơ sở hạ tầng, nhất là của Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia để thị trường VWEM vận hành liên tục, an toàn, đạt hiệu quả cao. Đồng thời, 5 tổng công ty điện lực phải thực hiện đào tạo, nâng cao năng lực cho cán bộ, công nhân viên đáp ứng được yêu cầu vận hành của thị trường.
Những ưu thế nổi bật của thị trường VWEM là gì? So với thị trường VCGM, các đơn vị phát điện, khách hàng mua điện, đặc biệt là doanh nghiệp và người dân sẽ nhận được những lợi ích gì? Liệu khách hàng có còn kêu ca về tình trạng độc quyền của EVN?
Trong thị trường VCGM hiện nay, các đơn vị phát điện cạnh tranh với nhau để bán cho người mua duy nhất là EVN. Sau đó, EVN sẽ bán lại cho 5 tổng công ty phân phối - bán lẻ. Khi chuyển sang thị trường VWEM, các đơn vị phát điện sẽ được tự do lựa chọn bán điện cho 5 tổng công ty phân phối, đơn vị mua buôn, bán lẻ mới thành lập và các khách hàng lớn như các khu công nghiệp, nhà máy xi măng, thép... có đấu nối trực tiếp vào lưới điện truyền tải.
Như vậy, phạm vi cạnh tranh trong ngành điện đã được mở rộng ở cả khâu phát điện và mua buôn điện. Việc hình thành thị trường bán buôn điện sẽ tạo động lực để các tổng công ty điện lực phải tiết kiệm chi phí, cải thiện chất lượng dịch vụ khách hàng, nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường. Khi đó, doanh nghiệp và người dân sẽ được hưởng lợi từ việc nâng cao chất lượng dịch vụ cung cấp điện với mức giá điện hợp lý, minh bạch.
Việc đưa thị trường VWEM vào vận hành sẽ xóa bỏ vai trò độc quyền của EVN trong khâu mua buôn điện, đồng thời cũng là tiền đề quan trọng để phát triển tiếp lên cấp độ thị trường bán lẻ điện, đưa cơ chế cạnh tranh vào tất cả các khâu của ngành điện.
Trong thị trường VWEM, các khách hàng lớn sẽ được trực tiếp mua điện từ các đơn vị phát điện, với vai trò quản lý nhà nước, ERAV sẽ có những giải pháp gì để tạo điều kiện thuận lợi cho khách hàng?
Theo thiết kế chi tiết thị trường VWEM đã được phê duyệt, khách hàng lớn đủ điều kiện sẽ được trực tiếp mua điện từ các đơn vị phát điện. Dự kiến, giai đoạn đầu sẽ cho phép các khách hàng lớn có đấu nối lưới truyền tải được trực tiếp tham gia thị trường VWEM. Khi các điều kiện về cơ sở hạ tầng được đáp ứng, có thể xem xét mở rộng cho các khách hàng khác được tham gia. ERAV sẽ nghiên cứu, xây dựng và báo cáo Bộ Công Thương ban hành các quy định cụ thể về tiêu chí, điều kiện kinh tế - kỹ thuật - tài chính đối với khách hàng lớn tham gia theo từng giai đoạn phát triển của thị trường VWEM; ban hành quy trình và hướng dẫn thủ tục đăng ký, đồng thời, xây dựng dự thảo trình Bộ Công Thương ban hành các văn bản pháp lý cần thiết để khuyến khích khách hàng lớn tham gia thị trường điện theo nguyên tắc công bằng, minh bạch, không phân biệt đối xử.
Việc gia tăng số lượng người mua liệu có làm ảnh hưởng đến giá mua bán điện, nhất là biểu giá điện sinh hoạt trong thời gian tới?
Về lý thuyết, số lượng khách hàng sẽ tăng lên nhưng cũng sẽ có nhiều nhà máy điện tham gia thị trường. Hiện nay, mới có 60 nhà máy tham gia trực tiếp thị trường, chiếm khoảng 42% tổng công suất đặt toàn hệ thống. Thời gian tới, ERAV sẽ đôn đốc, hỗ trợ các đơn vị phát điện mới tham gia thị trường điện. Chúng tôi cũng sẽ sớm trình Bộ Công Thương xem xét, phê duyệt đề án đưa các nhà máy thủy điện chiến lược đa mục tiêu do EVN xây dựng tham gia thị trường; giao EVN đàm phán thương thảo để đưa các nhà máy điện BOT trực tiếp tham gia thị trường hoặc thông qua đơn vị chào giá thay. Với các biện pháp này, chúng tôi tin tưởng sẽ tăng tối đa các nhà máy điện đủ điều kiện tham gia thị trường. Cùng với việc mở rộng số lượng người mua thì chắc chắn giá mua bán điện sẽ phản ánh đúng quan hệ cung cầu, các khách hàng lớn được mua điện theo giá thị trường, khách hàng còn lại sẽ tiếp tục mua điện từ các tổng công ty điện lực theo biểu giá bán lẻ điện thống nhất toàn quốc như hiện tại.
Giống như ở thị trường VCGM, trong thị trường VWEM, các đơn vị phát điện phải cạnh tranh, tối ưu hóa chi phí, chào giá đến mức thấp nhất có thể để được huy động nhiều hơn. Còn các đơn vị phân phối cũng phải tiết kiệm chi phí, cải thiện chất lượng dịch vụ để cạnh tranh. Các thành phần chi phí này sẽ phản ánh một cách minh bạch và hiệu quả trong biểu giá bán lẻ điện của khách hàng sử dụng điện.
Hiện, ERAV đang phối hợp với các cơ quan, đơn vị nghiên cứu để trình các cấp thẩm quyền sửa đổi Quyết định 69/2013/QĐ-TTg ngày 19/11/2013 của Thủ tướng Chính phủ quy định cơ chế điều chỉnh mức giá bán lẻ điện bình quân. Theo đó, sẽ tập trung vào 4 nội dung chính gồm: Điều chỉnh cơ chế giá bán lẻ phù hợp với thiết kế của thị trường VWEM; giá điện phản ánh được biến động của các thông số đầu vào trên thị trường như giá nhiên liệu, tỷ giá, cơ cấu nguồn huy động; chi phí mua điện trên thị trường là một yếu tố đầu vào để xác định giá bán lẻ điện; hộ nghèo và hộ chính sách xã hội được tiếp tục hỗ trợ tiền điện cho mục đích sinh hoạt.
Việc điều chỉnh giá điện sẽ được thực hiện theo cơ chế thị trường, phản ánh đúng quy luật cung cầu có sự quản lý của nhà nước, từng bước mở rộng cạnh tranh đến các khâu trong dây chuyền sản xuất, kinh doanh điện; thực hiện chủ trương chính sách an sinh xã hội lớn của Đảng và Nhà nước là hỗ trợ trực tiếp tiền điện cho các hộ gia đình nghèo, hộ chính sách.
Xin cảm ơn ông!
Theo Báo Công Thương