Yếu tố tác động
Diễn biến rõ hơn từ tuần thứ 2 tháng 6/2019, tôm mới vào vụ thu hoạch giá tôm nguyên liệu ở ĐBSCL xuống thấp. Dân nuôi tôm vùng Bán đảo Cà Mau bán tôm tại ao qua thương lái loại tôm thẻ cỡ nhỏ 100 con/kg bình quân 75.000 đồng/kg và dao động mức 72.000 - 77.000 đồng/kg; tôm cỡ 70 con/kg giá khoảng 85.000 đồng/kg, giảm bình quân khoảng 10.000 - 15.000 đồng/kg so với cuối tháng 5/2019. Với mức giá này người nuôi tôm dù chăm sóc tốt, vượt qua rủi ro nuôi trúng vẫn không lãi nhiều.
 |
| Giá tôm giảm, thu hoạch tôm thẻ cỡ nhỏ không có lãi |
Nguyên nhân được các nhà kinh doanh chế biến xuất khẩu phân tích, do thị trường mùa vụ tôm bắt đầu gia tăng nguồn cung từ một số nước như Việt Nam, Thái Lan, Trung Quốc cùng vào vụ thu hoạch.
Tuy nhiên tại ĐBSCL sau khi có thông tin về sự kiện Công ty CP Tập đoàn thủy sản Minh Phú, còn được gọi là “Vua tôm Việt” bị cáo buộc tránh thuế chống bán phá giá ở Mỹ, rằng đang nhập khẩu tôm chịu thuế từ Ấn Độ và sau đó bán lại tôm đó cho Mỹ dưới dạng sản phẩm của Việt Nam được miễn thuế.
Nguồn tin này được cho là xuất phát từ một bài báo bình luận về một thư điện tử (email) của một nghị sĩ Mỹ (bang Illinois) gửi phản hồi lên cơ quan chức năng của Mỹ. Thế nhưng đến nay cơ quan chức năng Mỹ chưa lên tiếng gì về vụ việc này.
Sau đó để phản bác thông tin gây bất lợi đó, phía Công ty Minh Phú đã họp báo giải trình, xác nhận có nhập tôm nguyên liệu từ Ấn Độ, nhưng số lượng rất nhỏ, khoảng 10% so với tổng lượng xuất và tái xuất vào Mỹ.
Đồng thời theo thông cáo báo chí của Công ty Minh Phú vẫn chưa nhận được bất kỳ yêu cầu hay thông báo nào từ cơ quan chức năng của Mỹ.
Dù sao từ yếu tố tác động khách quan trên, về mặt tâm lý, sự kiện trên ít nhiều tác động khiến giá tôm nguyên liệu trong nước giảm thêm.
Dự đoán của các DN xuất khẩu thủy sản trong vùng, giá tôm có thể còn duy trì mức thấp đến khoảng đầu quý IV/2019 giá tôm nuôi mới hồi phục trở lại, vì đến lúc này vụ tôm chính đã qua đợt thu hoạch rộ và nhu cầu thu mua nguyên liệu từ các nhà máy chế biến tăng trở lại nhằm đáp ứng cho nhu cầu kế hoạch xuất hàng giai đoạn cuối năm.
Mặt khác để ứng phó trong tình hình tôm thấp giá, qua khảo sát một số mô hình nuôi tôm thẻ thành công, với giá tôm thấp hiện nay nếu nuôi trúng vẫn có lãi khoảng 20 - 30%.
Nuôi đạt cỡ tôm từ 45 con đến lớn hơn tỉ lệ lãi sẽ cao hơn thậm chí một lời một. Riêng tôm sú cỡ lớn 30 con/kg vẫn giữ được giá tốt.
Yêu cầu truy xuất nguồn gốc
Việt Nam được xếp vào những nước có vùng nuôi tôm rộng lớn và đạt sản lượng cao. Trong mấy năm gần đây, một số vùng nuôi tôm ở Việt Nam bắt đầu nuôi tôm theo xu hướng đáp ứng yêu cầu truy nguyên nguồn gốc của một số thị trường bằng cách đánh mã số từ ao tôm.
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, kim ngạch nhập khẩu thủy sản của Việt Nam trong năm 2018 đạt 1,72 tỷ USD, tăng 19,6% so với năm 2017, nhưng phần lớn dành cho chế biến xuất khẩu. Mặc dù Ấn Độ là nước cung cấp thủy sản lớn cho Việt Nam nhưng trong năm 2018 giá trị nhập khẩu thủy sản từ Ấn Độ giảm 3,6%.
Mặt khác, ngành công nghiệp chế biến thủy sản đạt bước tiến vượt bậc và tôm Việt Nam được đánh giá đạt trình độ chế biến cao, đáp ứng yêu cầu chất lượng an toàn thực phẩm kể cả cho thị trường cao cấp, khó tính nhất.
Hiện nay qua tìm hiểu được biết chưa có quy định nào từ nước nhập khẩu tôm qua chế biến có nguồn gốc tôm nguyên liệu dưới dạng tạm nhập tái xuất được phép chiếm bao nhiêu phần trăm.
Theo các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu thủy sản ở ĐBSCL, hiện chỉ có nhà nhập khẩu có cần giấy chứng nhận xuất xứ (C/O) hay không. Đối với các nước EU chắc chắn cần, Úc cần. Các nước có FTA nhất thiết cần như Nhật Bản, Hàn Quốc.
Các nước Bắc Mỹ không đòi C/O, nhưng riêng Mỹ từ 31/12/2018 khai báo xuất xứ cho tổ chức NOOA (Cục quản lý Đại dương và Khí quyển Mỹ) thì phải báo xuất xứ rõ tôm nuôi từ ao nào ở Việt Nam.
Riêng Nhật có quy định, sản phẩm tôm bao bột có trọng lượng bột trên 50% có thể làm C/O Việt Nam, đó là quy định trong JVFTA (nghĩa là trọng lượng tôm ít hơn 50%) và chế biến ở Việt Nam thì có quyền làm C/O Việt Nam. Song, loại tôm này chiếm tỉ trọng không lớn và Nhật vẫn yêu cầu con tôm này phải của Việt Nam.
Tuy nhiên trong thực tế, tôm nhập từ Ấn Độ cỡ lớn, chủ yếu từ cỡ 26/30 HLSO/LB về lớn tức 26 - 30 con lặt đầu trên một pound. Vì vậy tôm từ Ấn Độ không phù hợp làm tôm bao bột bao nhiêu. Tôm bao bột cỡ phổ biến là cỡ nhỏ hơn và các DN dùng tôm này chế biến.
Do đó, khuyến cáo của các nhà xuất khẩu tôm, muốn tăng sức cạnh tranh cho tôm Việt Nam người nuôi tôm cần hướng tới nuôi tôm sạch đạt tiêu chuẩn chất lượng quốc tế thị trường yêu cầu như ASC, BAP… để dễ thâm nhập vào các hệ thống phân phối thủy sản cao cấp, để bán được giá cao.
Theo Tổng cục Thủy sản, qua 5 tháng đầu năm 2019 vùng nuôi tôm cả nước đảm bảo theo tiến độ kế hoạch, với trên 634.200ha, bằng 100,5% so cùng kỳ năm 2018 (trong đó tôm sú trên 581.800ha, tôm chân trắng hơn 52.300ha). Sản lượng thu hoạch đạt 211.800 tấn, bằng 102,3% so cùng kỳ năm 2018 (trong đó tôm sú hơn 121.800 tấn, tôm thẻ chân trắng 89.900 tấn).